Dat doet de natuur goed

Iedereen die nu (eind mei 2021) op de Piet Heinweg fietst om bijvoorbeeld naar het zwembad ‘Het Ravijn’ of naar de sportschool ‘Basic-Fit’ te gaan, zal wellicht gezien hebben dat de bomen aan de kant van het spoor opvallende bloemen dragen.

Het zijn de bloemen van de Cornus kousa var.chinensis. De opvallendste delen van de ‘bloem’ zijn de vier gepunte bloembladachtige eerst lichtgroene en later witte schutbladen die de onbeduidende geelgroene, echte bloemen omringen. Deze schutbladen trekken o.a. insecten aan. De insecten zijn nodig om de bloemen te bestuiven. Wanneer de bestuiving is gelukt, zullen er aan het eind van de zomer rozerode vruchten aan de boom te zien zijn.  

De grootbloemige Chinese kornoelje komt hier niet van nature voor. De boom komt uit China en is daar in het begin van de 20^e eeuw ontdekt door de ‘plantenverzamelaar’ Ernest Henry Wilson. Hij heeft duizenden planten geïntroduceerd in Engeland en de Verenigde Staten.

Locatie: aan de Piet Heinweg in Nijverdal aan de kant van het spoor
Coördinaten: 52.36728, 6.45172
Bron:
* Bronnen algemeen.

Aan de Hexelerweg staan op dit moment (2021-05-25) een paar rode paardenkastanjes in bloei. Deze kastanjes staan er sinds 1997. De rode paardenkastanje is een kruising tussen de witte paardenkastanje en de rode pavia. In het onvolprezen boek ‘Loofbomen in Nederland en Vlaanderen’ van Leo Goudzwaard staat dat deze soort mogelijk toevallig is ontstaan in Duitsland omstreeks 1800 en rond 1818 in Frankrijk is gekweekt.

De boom blijft kleiner dan zijn witte soortgenoot en dat is maar goed ook. Het zou anders dringen worden aan de Hexelerweg. Er zijn nog meer verschillen:

• De rode paardenkastangje heeft rozerode bloemen met een geel hartje.
• De bloemen groeien zelden uit tot kastanjes, maar als dat wel het geval is, zijn de vruchten kleiner en bevat de bolster minder stekels.  
• Hij bloeit ± 2 weken later dan de witte paardenkastanje.
• Het blad van de rode paardenkastanje is glanzend en donkergroen.

Locatie: aan de Hexelerweg ter hoogte van nr.12, Nijverdal
Coördinaten: 52.3521265047358, 6.4680893723656805
Bron:
* Bronnen algemeen.

Op de hoek van de Rijssensestaat en de Van Alphenstraat staat een boompje met de naam Lagerstroemia ‘Natchez’. Ik neem het je niet kwalijk als je er niet direct een beeld bij hebt. De boom is tot nu toe nog niet veel te zien in Nijverdal.
Als de gemeente echter een boom aanplant, kun je ervan uitgaan dat het een soort is, die zijn waarde elders bewezen heeft. Dat klopt hier ook. De boom staat bekend om zijn prachtige bloei. De bloemen doen denken aan seringen maar dan zonder geur. Daar staat tegenover dat ze in de zomer wekenlang een overvloed aan zuiver witte  bloemen dragen. In de herfst valt de boom op door zijn geel tot oranjerode bladeren. Verder heeft de boom een bijzondere afschilferende kaneelkleurige schors.

De Lagerstroemia is inheems in het zuiden van China. Vanwege zijn opvallende kenmerken hebben de mensen hem overal mee naartoe genomen.
De boom groeit  goed in streken waar het lekker warm is. Maar dat is het niet overal. Dus zijn kwekers bezig geweest om soorten te kweken die aan andere eisen voldoen.

De Lagerstroemia ‘Natchez’ is in Amerika gekweekt. Na een een ontwikkelingstraject van 14 jaar is de boom in 1978 geregistreerd door het Amerikaanse nationale arboretum in Washington. Volgens de beschrijving is deze cultivar* winterhard en resistent tegen veel ziekten. Zijn internationale naam kreeg de boom in 1759. Hij werd toen genoemd naar Magnus von Lagerstroem (1691-1759), Zweedse botanicus, directeur van de Zweedse Oost-Indische Compagnie en vriend van Linnaeus.
‘Natchez’ verwijst naar de Natchez; een Amerikaanse inheemse indianenstam.

* een plant die ontstaan is door ingrijpen van de mens, bijvoorbeeld door selectie op één of meer verschillende eigenschappen van de plant.

Locatie: hoek van de Rijssensestaat en de Van Alphenstraat in Nijverdal
Coördinaten: 52.355846, 6.465427
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Lagerstroemia ‘Natchez’, Missouri Botanical Garden.

Geen appeltje voor de dorst, maar voor de merel

De gemeente Hellendoorn plant graag bomen aan waar mens en dier plezier aan beleven. Zo zijn er in het in 2020 vernieuwde deel van de Rijssensestraat een paar sierappelboompjes geplaatst met de naam ‘Malus hupehensis ‘Arie Mauritz’’. Het blijkt een interessante boom te zijn.

In mei openen de lichtroze knoppen zich en verschijnen de in eerste instantie rozewitte  maar uiteindelijk zuiverwitte  bloemen. Ze ruiken lekker en ze zijn zowel mooi als overvloedig; een feest dus voor allerlei insecten die zich kunnen laven aan de nectar. In de zomer zorgt de boom voor verkoeling. Tijdens de herfst valt de boom op vanwege zijn kleurige herfstbladeren en glimmende knalrode sierappeltjes. Qua grootte en kleur doen ze denken aan kersen en ook de lange stelen bevestigen dit beeld.

Malus hupehensis komt van nature uit China. ‘Hupehensis’ verwijst naar de Chinese provincie Hupeh. De kweker Jan P. Mauritz heeft  via selectie en veredelingstechnieken de  Malus hupehensis ‘Arie Mauritz’  gekweekt. Deze cultivar is weinig vatbaar voor allerlei ziekten en uit het onderzoek laanbomen van PPO Lisse komt de boom  als de beste sierappel naar voren. Als eerbetoon heeft de boomkweker de boom naar zijn vader genoemd.

Locatie: de Rijssensestraat tussen de Molenweg en de Beltmolenweg in Nijverdal
Coördinaten: 52.36259, 6.46023
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Malus hupehensis ‘Arie Mauritz’ als beste uit de bus.

Rond 1990 vond een reconstructie van de Rijssensestraat plaats. Daarbij zijn toen aan beide zijden van die straat vanaf de Noetselerbergweg tot voorbij tuincentrum Odink een groot aantal krimlinden geplant.
Ze staan nu (2020-06-27) in bloei. Prachtig om te zien en prettig voor de bijen. De krimlinden behoren namelijk tot de beste drachtplanten voor de bijen.
De krimlinde kun je herkennen aan de afgeronde smalle kroon (model ‘bijenkorf’) met de overhangende takken en twijgen. Alleen de takken boven in de boom staan omhoog.
De herkomst Tilia europaea ‘Euchlora’ staat niet vast; waarschijnlijk is het een kruising tussen de Tilia cordata en de zeldzame Tilia dasystyla uit de Krim.
Hij is rond 1860 voor het eerst beschreven en waarschijnlijk vanuit Duitsland (kwekerij Booth’s Flottbeck in Hamburg) op de markt gebracht.
De krimlinde staat bekend als een goede straatboom, De boom komt het best tot zijn recht in een vochthoudende en voedzame grond, maar ook als de omstandigheden niet optimaal zijn, zoals aan de Rijssensestraat, handhaaft hij zich goed.

Bijzonderheden

• Kenmerkend voor de ,Tilia europaea ‘Euchlora’ zijn de middelgrote bladeren. Ze zijn lang gesteeld en hebben een donkere, glanzend groene bovenkant en bosjes geelwitte tot roestbruine haren in de oksels van de nerfhoeken aan de onderkant.
  Opmerkelijk is de scheef hartvormige bladvoet, de fijn gezaagde bladrand en de toegespitste bladtop. In de herfst worden de bladeren geel van kleur.

• De bomen bloeien overdadig met 3-7 heldergele, geurige, bloemen in hangende tuiltjes.
  Het opvallende schutblad aan de bloementuil is dun-vliezig, kortgesteeld en bleekgroen. Het schutblad zorgt ervoor dat later in het jaar de zaden langzaam naar beneden dwarrelen, waardoor de wind gelegenheid krijgt de zaden weg te blazen.

• De vruchten zijn viltig behaard, ovaal en niet rond zoals bij sommige andere soorten linden wel het geval is.
• De krimlinden hebben een zwaar en diepwortelend, breed verspreidend wortelstelsel, omdat de vochtbehoefte van de vele, vrij dunne en zachte bladeren zeer groot is. Door de zware, stevige beworteling is de boom dan ook over het algemeen zeer windvast.
• Krimlinden worden vaak aangeplant omdat ze minder gevoelig zijn voor bladluis en zwarte roest en dus minder last van ‘druipende, kleverige honingdauw’.
• Ze worden vaak als herdenkingsbomen gekozen vanwege het feit dat ze symbool staan voor bescherming en verbondenheid van de gemeenschap.
• Namen
  In een artikel van Wageningen University & Research vond ik een aantal interessante weetjes over de namen:
• De geslachtsnaam Tilia is afgeleid van het Griekse woord ‘tilos’ wat vezel betekent en refereert aan de bastvezels van de linde die gebruikt werden om er matten, zakken, touw en schoeisel van te vlechten.
• De Nederlandse naam Linde is waarschijnlijk afgeleid van het Noord-Germaanse woord ‘linda’ dat wikkelen of binden betekent en ook een relatie heeft met het bovengenoemde gebruik van de bastvezels van de boom.
• ‘Euchlora komt uit het Grieks (ευ χλώρος) en betekent goed groen en wijst op de glanzende groene bladeren.

Locatie: Rijssensestraat in Nijverdal, vanaf de Noetselerbergweg tot voorbij tuincentrum Odink
Coördinaten: 52.354961293741,6.465596822629
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Tilia; de linde, een duurzame boomsoort, Jan P. Mauritz, Wageningen University & Research.

In de tuin vóór het gebouw aan de Stationsstraat 10 in Nijverdal staat een prachtige gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus).
Het gebouw waarin mensen kwamen en gingen, dateert uit 1882. Toen kreeg de heer H. Spijker namelijk vergunning voor de bouw van een ‘stationskoffiehuis’.
In het boek ‘Anderhalve Eeuw Nijverdal’ is een foto uit 1915 opgenomen, waarop de gewone esdoorn en de Kroningslinde te zien zijn. In vergelijking met deze linde, die in 1898 geplant is ter gelegenheid van de kroning van koningin Wilhelmina, is de Acer pseudoplatanus al een forse boom.
Vermoedelijk werd deze rond 1882 door de heer Spijker geplant en nu dus meer dan 130 jaar oud. De Kroningslinde heeft inmiddels het veld geruimd, maar ondergronds, waar hun wortels met elkaar verweven lagen, heeft hij vast zijn koninklijke trots overgedragen aan de gewone esdoorn. Een kleine tuin is thans zijn vorstendom. Groots en in een uitstekende gezondheid trotseert hij asfalt en beton. De gewone esdoorn is letterlijk en figuurlijk een ijzervreter getuige het reclamebord, dat op een klein stukje na onder de schors is verdwenen.

Als men het hem toestaat kan de gewone esdoorn wel 400 jaar oud worden en ook daarna kan hij nog lang de eerste viool blijven spelen. Door de fijne vezel en de zeer lichte kleur wordt het esdoornhout namelijk al eeuwen gebruikt voor muziekinstrumenten, met name voor het achterblad van strijkinstrumenten.

Bijzonderheden

• De Aceraceae (esdoorns) behoren tot de Sapindacaefamilie. Het is een groot en vormenrijk geslacht dat uit ongeveer 150 soorten en nog veel meer variëteiten bestaat.
• Alle esdoorns hebben gemeen dat de bladeren tegenover elkaar staan en de vruchten vleugels hebben die ook tegenover elkaar staan. De hoek die de vleugels maken, is een belangrijk determinatiekenmerk.
• Het Latijnse Acer betekent ‘scherp’ in het Nederlands. De familie heeft die naam te danken aan het feit dat het in vuur geharde esdoornhout harde en scherpe speren oplevert. Pseudoplatanus kun je uit het Latijn vertalen als nep- of fakeplataan: De gewone esdoorn lijkt qua afschilferende schors en blad wel op een plataan, maar is het niet. Ze behoren zelfs tot heel verschillende geslachten.
• De in zijn jeugd snel groeiende ± 25 meter hoge Acer pseudoplatanus heeft een mooie rechte stam met een brede, halfronde en sterk vertakte, kroon.

• De gewone esdoorn heeft de naam dominant te zijn en de andere bomen te overvleugelen. Daarnaast breidt hij zich door middel van zijn zaden, die alle kanten op waaien, snel uit. Desondanks wordt hij veel aangeplant in tuinen en parken.

• De Acer pseudoplatanus is in de winter goed te herkennen aan zijn grote, gezwollen, glanzende, groengele knoppen.

• De opvallende handvormige bladeren met 3 of 5 toegespitste, grof getande lobben zijn van boven donkergroen.

• Als de eerste bladeren volgroeid zijn, verschijnen de geelgroene bloempjes. Ze hangen in vrij lange trosjes naar beneden. Ze vallen de meeste mensen niet op want ze gaan voor een deel verscholen onder het blad. Insecten komen direct op de nectar af en zorgen daarbij voor de bestuiving.
• De bloemen verdwijnen om plaats te maken voor de nu aan trossen hangende vruchten, die samara’s genoemd worden.
• In de herfst verkleuren de bladeren van groen naar goudgeel. Vaak zie je dan ook zwarte vlekken op de bladeren. De schimmel Rhytisma acerinum is de schuldige.
• Onder oudere exemplaren blijkt het verteerde blad in de loop der jaren een uitstekende voedingsbodem te zijn voor allerlei kruidvegetaties.
• In het programma Vroege Vogels van 2020-07-07 vertelde Elke Wenting dat aaseters zorgen dat allerlei in het slachtoffer opgehoopte waardevolle spoorelement als kobalt, zink en selenium via snelle kringloop verspreid worden. Dieren maar ook planten profiteren daarvan. Als deze spoorelementen naar diepere bodemlagen zouden weglekken zouden ze voor lange tijd niet meer beschikbaar zijn.
  In zijn boek ‘Loofbomen in Nederland en Vlaanderen schrijft Leo Goudzwaard dat esdoorns, maar ook linden en iepen mineralen met hun wortels uit diepere lagen naar boven halen.Via de afgevallen bladeren komen de weggelekte spoorelementen weer in de strooisellaag.
  Het is toch heel bijzonder hoe vindingrijk en subtiel de natuur via kringlopen te werk gaat. Daar kunnen wij nog heel veel van leren.

Locatie: Acer pseudoplatanus (gewone esdoorn) aan de Stationsstraat 10 in Nijverdal
Coördinaten: 52.364836, 6.470584
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Jan van Rijn, Natuursprokkels, 313.