Dat doet de natuur goed

Er staat een grote zwarte walnoot in het gras op de hoek van de Bergleidingweg en de P.C. Stamstraat.

De zwarte walnoot is een bladverliezende boom die van nature groeit in het oosten en midden van de Verenigde Staten. Pas na 1629 komt de boom in Europa voor.
Het is een snelgroeiende boom die onder gunstige omstandigheden een hoogte van 20-40 meter kan bereiken. Hij heeft een rechte, donkergrijze, gegroefde stam en heeft weinig last van ziekten en plagen. De zwarte walnoot ontwikkelt zich het best in een voedselrijke goed doorlatende bodem.

De geveerde bladeren kunnen wel meer dan 50 cm lang worden. De deelblaadjes zijn van boven donkergroen en kaal, van onderen zijn ze lichter en zacht behaard. De bolvormige vruchten hebben een harde, dikke en ruwe schil. Ze zijn daardoor moeilijk te kraken. De noten zijn eetbaar, maar bederven snel.

In de literatuur wordt vermeld dat er slechts weinig planten onder de zwarte walnoot groeien. Dit wordt veroorzaakt door chemische reacties die door de zwarte walnoot zelf in gang worden gezet. Uiteindelijk ontstaat de chemische verbinding juglon. Juglon remt de kieming, groei, overleving en reproductie van andere planten.

Het grasveldje dicht bij de Regge is een prima plek voor deze mooie solitaire boom.

Locatie: hoek van de Bergleidingweg en de P.C. Stamstraat in Nijverdal
Coördinaten: 52.352683, 6.478215
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* In Nature: ecology, science, education. Juglans nigra – Black Walnut.

In het boek ‘Van Acacia tot Zilverlinde’, de mooiste bomen van Tilburg, schrijft Han van Meegeren over een gewone walnoot die zo dik was, dat er drie mensen nodig waren om hem te omspannen. Zulke dikke walnootbomen staan er niet in onze gemeente. In Nijverdal moeten we ons tevreden stellen met jonge exemplaren. Het voordeel hiervan is dat je de bloemen, bladeren en vruchten van de boom van dichtbij kunt bekijken.

De gewone walnoot is door de Romeinen in Europa terechtgekomen. De Romeinen en Grieken hadden de walnoten leren waarderen op hun veroveringstochten. De boom groeit van oorsprong in Centraal-Azië en Noord-Iran op warme hellingen in bergachtige streken.
De gewone walnoot voelt zich thuis in ons land. Naast de gewone walnoot zijn er nog diverse andere soorten en cultivars. De zwarte walnoot is daarvan in Nederland het meest aangeplant.
De gewone walnoot is een langzamer groeier en wordt ± 25 meter hoog. De stam is lichtgrijs. De boom komt het best tot zijn recht op een voedselrijke, kalkrijke en vochtige bodem. Het heldergroene blad is oneven geveerd en zo’n 25 centimeter lang. De deelblaadjes zijn ovaal en hebben een gladde rand.

Wanneer je een blad fijnwrijft, ruik je een sterke geur. Deze geur houdt insecten op afstand. Na het verschijnen van het blad komen groene mannelijke katjes en kleinere vrouwelijke bloemen tevoorschijn aan dezelfde boom (éénhuizig). Na de bevruchting nemen de vrouwelijke bloemen enorm in omvang toe om in de nazomer grote, glanzende, op pruimen lijkende vruchten te vormen. Bij de gewone walnoot komen de eerste noten pas na zo’n 10-15 jaar.

Het hout van de gewone walnoot is sterk en duurzaam. De meubelindustrie maakt veel gebruik van dit notenhout.

Locatie: Wandelpad langs de Regge, parallel aan de Beethovenlaan in Nijverdal
Coördinaten: 52.35459276978964, 6.480338266125396
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Factsheet Jugla regia.
* Bomennieuws Herfst 2005 ‘Bomen om op te eten: walnoot en bitternoot.

Aan de Esweg staan Turkse hazelaars (Corylus colurna). Om er een stukje over te schrijven kwam ik op het internet bij toeval op de site van Nutella terecht. Het blijkt dat Ferrero, het moederbedrijf van Nutella, enorm veel hazelnoten importeert uit Turkije. Turkije is verantwoordelijk voor 75 % van de hazelnootproductie wereldwijd. Dat was heel interessant om te lezen maar over de Turkse hazelaar kwam ik niet veel te weten. Alleen dat de noten aan die boom te klein zijn voor commerciële productie en dat de Turkse hazelaar daar van nature voorkomt.

De Turkse hazelaar is de enige boom onder de 12 Corylussoorten. De andere soorten en rassen hebben allemaal een struikvorm.
In de zestiende eeuw werd deze boom voor het eerst in Europa aangeplant. Carolus Clusius, arts en botanicus, in 1594 de eerste prefect van de hortus Leiden, heeft de Turkse boomhazelaar in ons land geïntroduceerd. De oudste nog levende Turkse hazelaar staat sinds 1795 in de Hortus van Amsterdam.
Na het midden van de vorige eeuw werd de boom van betekenis als park- en laanboom.
De boom wordt rond de 20 m hoog, heeft een gegroefde kurkachtige schors en stelt weinig eisen aan de bodem. Daarnaast is hij weinig gevoelig voor ziekten. Kortom een prima boom voor het openbaar groen.

Het is een vroege bloeier. In februari verschijnen de lange mannelijke katjes en een paar weken later kun je de kleine vrouwelijke bloemen met rode stempels verwachten.
De donkergroene bladeren zijn rondachtig, behaard en dubbel gezaagd. De boom houdt zijn bladeren het langst van alle bladverliezende bomen.
De vruchtjes zitten in clusters van 3 tot 10 stuks bij elkaar, verpakt in een opvallend omhulsel met smalle slippen die behaard zijn.

Locatie: de Esweg in Nijverdal tussen de Spijkerweg en de Duivenbreeweg
Coördinaten: 52.362811227155,6.452369984393
Bron:
* Bronnen algemeen.

Vanuit ons ouderlijk huis keken we uit op de treurwilg van de buren. De treurwilg hing over een sloot. Dat is een prima plek voor deze boom. Hij gedijt van nature namelijk het best in vochtige grond. Daarnaast staat hij vaak op begraafplaatsen, want de boom wordt overal geassocieerd met rouw, verdriet en dood.

Er zijn diverse soorten treurwilgen, maar de soort bij het station is de Salix sepulcralis ‘Chrysocoma’. Het is de meest gekweekte soort treurwilg. Rond 1700 was de treurwilg voor het eerst in West-Europa te bewonderen. Deze soort, Salix babylonica, kwam uit China. Dit land is de bakermat van de treurwilgen, Naarmate de handel met China toenam, verspreidde ook de boom zich over de landen van de handelspartners. De Salix sepulcralis ‘Chrysocoma’ is een kruising van de Salix alba en de Salix babylonica. De bo0m erfde de goede eigenschappen van beide ouders; de goede winterhardheid van de Salix alba en de afhangende twijgen van de Salix babylonica.

De bloemen zijn geclusterd in katjes die tevoorschijn komen met de bladeren. Mannelijke en vrouwelijke bloemen staan meestal aan aparte bomen, maar ook wel eens aan dezelfde boom.

Locatie: aan de Meester Tijhuisweg in Nijverdal, nabij de bushalte
Coördinaten: 52.366996, 6.461636
Bron:
* Bronnen algemeen.

‘Wie wandelt, ziet meer’ is mijn slogan. In de Paulus Potterstraat zag ik een boom met opvallende rode bloempjes. Ze vielen zo op, omdat er nog geen blad aan de boom te bekennen viel. Ik wist niet hoe de boom heette, maar na wat speurwerk bleek het de Acer Rubrum ‘Scanlon’ te zijn.
Het is een middelgrote zuilvormige boom die uit Noord-Amerika stamt. De soortnaam ‘Scanlon’ verwijst naar Edward H. Scanlon. Deze dendroloog bracht de straatboom rond 1950 in de handel.
De bloempjes van de Acer rubrum ‘Scanlon’ zijn vanwege de hoge nectar- en pollenwaarde van belang voor bijen en andere insecten.
Het blad is in eerste instantie groen, maar verkleurt in de herfst naar purperen oranje tinten.

Locatie: Paulus Potterstraat te Nijverdal
Coördinaten: 52.357983, 6.465294
Bron:
* Bronnen algemeen.

Zo’n 31 kinderen raakten gewond door de TikTok-challenge ‘vuurwerk stampen’. Daarbij wordt klein vuurwerk aangestoken, waarna erop wordt gestampt. Dat geeft een harde knal.

Ik moest aan bovengenoemde challenge denken toen ik langs een paar sneeuwbesstruiken aan de Lage Esweg liep. Als je op zo’n witte bes trapt, springt deze  met een knal uit elkaar. Fascinerend die gedachtesprongen. Bij ons ouderlijk huis stonden vroeger ook sneeuwbesstruiken. Mijn moeder was er niet blij mee, want ze dienden vaak als munitie in de blaaspijp van kinderen die de bessen dan op de (pas gezeemde) ramen kapot ‘schoten’.

De sneeuwbes (Symphoricarpos albus) heeft haar oorsprong in Noord-Amerika en behoort tot de kamperfoeliefamilie. De klokjesvormige bloempjes zijn in tegenstelling tot de bessen roze. Door bijen en zweefvliegen wordt de plant erg gewaardeerd. Vooral in augustus en september, wanneer er relatief weinig andere planten meer bloeien, worden ze massaal door deze insecten bezocht.

De wetenschappelijke naam bestaat uit twee delen, Symphoricarpos en albus. De eerste naam is de geslachtsnaam Symphoricarpos. Deze is ontleend aan het Grieks sumphorein = opeenhopen en karpos = vrucht. Albus is de soortnaam en betekent ‘wit’ in het Latijn. De stuik heeft zijn Nederlandse naam te danken aan de witte bessen. De meeste bessen dragen twee zaden die ook wit van kleur zijn. De sneeuwbes is een sterke struik die op elke grond gedijt en genoegen neemt met een schaduwrijke plek.

Locatie: Lage Esweg in Nijverdal tegenover nr. 22
Coördinaten: 52.352069, 6.462609
Bron:
* Bronnen algemeen.

Op de Sallandse Heuvelrug staan veel zomereiken. Het is u ongetwijfeld opgevallen dat sommige eiken geen blad meer hebben en andere nog volop bladeren dragen. Die bladeren zijn verdord  maar  ondanks regen en wind vallen ze niet van de boom.
Hoe kan dit? Een verklaring ken ik niet. Wel deze grappige legende:

Voor het Medisch Centrum aan de Nijkerkendijk staandiverse mooie bomen. De eerste boom vanaf de Gerard Doustraat is de gladde iep. Het feit dat deze boom hier nog staat, is best bijzonder. Door de iepziekte is de soort in 100 jaar van zeer algemeen erg zeldzaam geworden.  De iepziekte wordt veroorzaakt door een parasitaire schimmel, Ophiostoma ulmi. De schimmel wordt verspreid door iepenspintkevertjes die in het spinthout van de iepen leven. De ziekte groeide in de twintigste eeuw uit tot een ware epidemie.  De boom, in 1967 geplant, verdient dus onze aandacht.

Voordat de iepziekte vele slachtoffers maakte, stond de gladde iep bekend als een sterke, oer-Hollandse boom die overal aangeplant werd en wel 400 jaar oud kon worden. De gladde iep heeft een paar opvallende kenmerken:

• Het blad is glanzend, heeft een langwerpige eivorm en is asymmetrisch; de bladvoet is aan de ene kant langer dan aan de andere kant.
• De bloempjes die in bosjes bij elkaar staan, bloeien enkele weken voordat de bladeren uitlopen.
• Het zaadje zit boven in de gevleugelde vrucht, tegen de insnijding aan. Wanneer het rijp is, waait het zaad met de wind alle kanten uit.
• De iepen worden ook wel olmen genoemd. Die naam is afgeleid van het Latijnse woord Ulmus.

Locatie: vóór het Medisch Centrum aan de Nijkerkendijk in Nijverdal
Coördinaten: 52.36070441879,6.46598273948
Bron:
* Bronnen algemeen.

Het heeft een tijd geduurd voordat ik zag dat de zogenaamde populieren in de Kerkstraat geen populieren waren, maar zuilvormige zomereiken.
Ik wist dat er van allerlei bomen zuilvormige variëteiten bestonden, maar dat dit ook van de zomereik het geval was, was mij onbekend.

Nu weet ik beter. Ze bestaan en al heel lang ook. In het boekje ‘Boomen en Heesters in Parken en tuinen’ van H.E. Hartogh Heys van Zouteveer las ik het volgende: “Alle zuilvormige eiken stammen af van de zogenaamde “Schöne Eiche.” Deze eik groeide in de 17e eeuw door een toevallige knoppenmutatie zuilvormig op in een bos bij Babenhausen in Hessen. Van daaruit zijn ze over de hele wereld aangeplant en in 2006 in de Kerkstraat beland. De zuileik is een sterke boom die in de loop der jaren 30 meter hoog kan worden.

Locatie: Kerkstraat in Nijverdal
Coördinaten: 52.360916077783,6.476675843811
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Missouri Botanic Garden.