Dat doet de natuur goed

Het huidige Henri Dunantplein was vroeger een park met allerlei bomen en struiken. Van al het groen is alleen de Amerikaanse linde (Tilia americana) nog over. De boom staat er nu (2019-03-11) op de foto een beetje kaal bij, maar in de zomer is hij prachtig. Met mooi weer zitten er altijd wel mensen op de bankjes lekker in de schaduw te genieten van het leven. De boom is in 1960 geplant.

Bijzonderheden

• De Amerikaanse linde komt oorspronkelijk uit het oostelijke deel van Noord-Amerika en is vandaaruit via Engeland in cultuur gebracht. De boom staat daar bekend onder de naam basswood en beetree.
• Basswood staat voor bast. De bewoners maakten vroeger van de bast touw, matten en manden.
• Rond juli staat de boom in bloei. De bankzitters kunnen dan het gezoem van de bijen en hommels horen. Het is direct duidelijk waarom de boom in de VS ‘beetree’ heet.
• Het hout is heel gewild. Het wordt onder andere gebruikt voor het maken van meubels, kasten, kratten, fineer, spaanplaat, houtpulp etc.
• Het eironde blad is tussen 10 en 20 cm lang. De bladvoet is scheef en de bladtop is plotseling toegespitst.
• De geurige bloemen zijn lichtgeel van kleur en ze staan in tuilen. De vruchten zijn rond, grijs en viltachtig behaard.

Locatie: de boom staat aan de Grotestraatzijde van het Henri Dunatplein.
Coördinaten: 52.365116,6.461160
Bron:
* Bronnen algemeen.

Coördinaten:
Bronnen:

Door op deze link te klikken kom je op een artikel uit de Volkskrant van 8 februari 2019. Je krijg daar een uniek inkijkje in de tak van een zilverspar. De bijbehorende uitleg is van de hand van dr. Frank Sterck, hoofddocent bosecologie en fysiologie van bomen aan de Universiteit van Wageningen.

Woensdag 20 maart 2013 hebben leerlingen van groep acht van basisschool De Rietslenke zeven Oostenrijkse dennen (Pinus nigra subsp. nigra) geplant aan de noordkant (bij de bushaltes) van het NS-station in Nijverdal.
De Pinus nigra subsp. nigra, komt van nature voor in Oostenrijk, Midden-Italië en de Balkan. Deze den is goed bestand tegen de zeewind en is om die reden veel aangeplant in de kustgebieden. Hij stelt weinig eisen aan de bodem.

Bijzonderheden

• Ook op andere plekken in de gemeente Hellendoorn zijn Oostenrijkse dennen te bewonderen:
  • in 2011 zijn er zes geplant bij ‘Het Ravijn’;
  • In 2009 zijn er vier geplant op het Kuperserf.
• De boom heeft een opvallende piramide-achtige vorm.
• De donkergroene naalden van de boom staan min of meer loodrecht van de twijgen af en worden niet langer dan 10 cm. Ze zijn stijf, gebogen en prikkend.
• De boom is, vanwege het feit dat de naalden het hele jaar aan de boom blijven, een zeer effectieve afvanger van fijnstof.
• Een nadeel van deze ‘evergreens’ is dat ze het hele jaar water aan de bodem onttrekken, zodat de grond onder de dennen eerder verdroogt.
• De boom is rond 1835 in cultuur gebracht en in 1869 grootschalig aangeplant bij de bosaanleg in de duinen bij Schoorl en Wassenaar.
• In ‘Groei en Bloei’ januari 1971 las ik, dat konijnen op hun manier van Oostenrijkse dennen houden. Jonge exemplaren moeten daarom met een gaasje tegen aanwezige konijnen beschermd worden.

Locatie: de Meester Tijhuisweg, Nijverdal
Coördinaten: 52.367050,6.461903
Bron:
* Bronnen algemeen.

Toen ik in februari 2019 in de Zonnebloemstraat liep, zag ik een aantal bomen met bijzondere bloempjes op de takken.
Het blijken Perzisch ijzerhoutbomen te zijn en wel de cultivar ‘bella’.
De naam van de boom verwijst naar de Duitse natuuronderzoeker Friedrich Parrot. Deze ontdekkingsreiziger beklom in 1829 de berg Arat, waar volgens de geschriften de Ark van Noach zou zijn gestrand. Rond diezelfde tijd ontdekte de Rus Carl van Meyer tijdens zijn treltocht door de Kaukasus een nog onbekende boom. Als eerbetoon aan Parrot doopte Von Meyer de boom ‘Parrotia persica’

Bijzonderheden

• Rond februari verschijnen er aan de kale takken bloempjes met rode meeldraden. Ze lijken wel een beetje op de bloempjes van de toverhazelaar. Dat is niet toevallig, want de bomen zijn verwant aan elkaar.
• De jonge blaadjes zijn eerst wijnrood van kleur en verolgens worden ze groen. In de herfst zijn de bladeren het mooist. De kleurschakering is dan heel groot, van knalgeel tot paarsrood. De boom staat figuurlijk in vuur en vlam.
• De Parrotia’s persica ‘bella’ zijn aangeplant omdat ze bekend staan als goede straatbomen: grote sierwaarde en weinig overlast.
• Een van de oudste ijzerhoutbomen staat in het Westerpark in Amsterdam. Dit park is in 1891 aangelegd. Uit die tijd dateert ook de Parrotia.
• In het hout van de Parrotia is geen kleurverschil tussen kern- en spinthout te onderscheiden; beide zijn vuilwit van kleur. Waarschijnlijk heeft de boom daar de naam ‘ijzerhout’ aan te danken.

Locatie: de Zonnebloemstraat in Nijverdal
Coördinaten: 52.361249,6.462869
Bron:
* Bronnen algemeen.

(Foto: Ton Kappert)

Aan Johan Frisostraat staat vlak tegen het Huis van Cultuur en Bestuur een kleinbladige linde.
Bijzonderheden

• De boom stond op het schoolplein van de toenmalige openbare basisschool ‘de Peppel’ aan de Nijkerkendijk. Op 45-jarige leeftijd is de boom verplant door de firma Copijn.
• Bij de bouw (2005) van het Huis van Cultuur en Bestuur moest de linde een paar meter opschuiven en ook dit heeft de boom overleefd.

Locatie: op de hoek van de Willem Alexanderstraat met de Johan Frisostraat in Nijverdal
Coördinaten: 52.364538, 6.462265
Bron:
* Bronnen algemeen.

‘Appeltjes’van de Chinese appel (Foto: Marinus Rouweler)

‘Geen boom zo mooi als de appelboom’ schreef de bekende tuinarchitect Mien Ruys (1904-1999). Over smaak valt te twisten, maar de Chinese appel is door het jaar wel een opvallende struik.  In mei kun je de witte bloemen bewonderen en hoor je het zoemen van de bijen. De bloemen zijn aantrekkelijk voor bijen; ze leveren veel stuifmeel en de nectar bevat veel suiker. Dat bijen daarmee onopzettelijke de struik een ‘bestuivingsdienst’  verlenen, is mooi meegenomen. Tegen november, wanneer de bladeren gevallen zijn, zie je een massa kleine vruchten en die blijven de hele winter hangen. Van een afstand zien ze er stralend uit en bengelen als kleine kerstballen aan de kale takken.

Bijzonderheden

• De Malus toringoides ‘Mandarin’ is in 1997 op de markt gebracht. Sinds 2012 staat de struik op de begraafplaats.
• De struik kan 6 tot 8 meter hoog worden.

Locatie: op de gemeentelijke begraafplaats, Ninaberlaan 34 te Hellendoorn
Coördinaten: 52.382433,6.452750
Bron:
* Bronnen algemeen.

Amerikaanse eiken (Foto: Marinus Rouweler)

De begraafplaats stamt uit 1897. De imposante Amerikaanse eiken rondom het stenen gebouwtje stammen waarschijnlijk ook uit deze tijd en zorgen voor een mooi decor. Amerikaanse eiken kunnen zo’n 200 jaar oud worden.  De introductie van de Quercus rubra  in West-Europa vond plaats in Frankrijk in 1691. Rond 1800 werden de eerste exemplaren in Nederland aangeplant. In het park van Landgoed Aardenburg in Doorn, Utrecht staat volgens Leo Goudzwaard het oudste exemplaar van Nederland.  Rubra betekent ‘rood’ in het latijn, naar de rode herfstkleur.

Bijzonderheden

• Zo’n 15 jaar geleden waren er plannen om alle Amerikaanse eiken op de begraafplaats  in fasen te kappen. Dat plan is in de prullenmand beland.
• De Amerikaanse eik komt, zoals je reeds vermoedde, oorspronkelijk uit Amerika. De bakermat ligt in het oosten van de VS en het zuidoosten van Canada.
• De Amerikaanse eik verschilt van de inlandse eiken door o.a:
  • de bladlobben die in een scherpe punt uitlopen;
    

    Blad en eikels van Amerikaanse eiken (Foto: Marinus Rouweler)

  • de veel minder gegroefde schors;
  • de grotere bladeren; ze kunnen wel 20 cm lang worden;
  • de eikels die pas na 2 jaar rijp zijn;
  • de prachtige herfsttinten van de bladeren. In de herfst verkleuren ze van oranje- tot scharlakenrood;
  • het zo goed als ontbreken van insecten, gallen en ander wriemeldiertjes.

Locatie: de gemeentelijke begraafplaats, Ninaberlaan 34 te Hellendoorn
Coördinaten: 52.381765, 6.453310
Bron:
* Bronnen algemeen.

Nordmannspar, (Foto: Marinus Rouweler)

Op de begraafplaats staat een mooie nordmann-spar.
Nordmann-sparren, maar dan veel kleiner, worden tegenwoordig vaak als kerstboom gebruikt. Ze zijn duurder dan de fijnspar, omdat ze langzamer groeien, maar het voordeel is dat de naalden niet snel uitvallen.
Afgelopen voorjaar logeerde ik in kasteel Vaeshartelt. Dat is een hotel in een prachtig park aan de rand van  Maastricht. Daar staat de dikste en een van de hoogste en oudste nordmann-sparren van Nederland. Een geweldig mooie boom. Dit type is in het zuiden van Rusland in 1836 ontdekt door de Finse plantkundige Alexander von Nordmann. De Nordmann-spar is later naar hem vernoemd. Dit en nog veel meer is te lezen in het boek ‘Het Groene Goud’ van  Jørn Copijn.

Bijzonderheden

• Tip voor een voor een heerlijke geur; stop de naalden van een nordmann-spar in kleine katoenen zakjes.
• Alexander von Nordmann leefde van 1803 tot 1866. In 1832  werd hij docent plant- en dierkunde en aan het Richelieulyceum in Odessa en twee jaar later conservator van de botanische tuin in Odessa.
• De nordmann-spar werd al rond 1846 in tuinen aangeplant.
  

  Kegels van de nordmannspar (Foto: Marinus Rouweler)

Locatie: de gemeentelijke begraafplaats, Ninaberlaan 34 te Hellendoorn
Coördinaten: 52.381779, 6.452850
Bron:
* Bronnen algemeen.

Tulpenboom (Foto: Marinus Rouweler)

Geen begraafplaats zonder bomen. Dat geldt ook voor deze begraafplaats.
Sinds ik vorig jaar heb beloofd de bomen op de begraafplaats kort te beschrijven, verzamel ik  allerlei informatie over begraafplaatsen en planten.

Museum De Lakenhal in Leiden is op 20 juni 2019 na een 2 jaar durende restauratie heropend. In juli 2019 heb ik daar het laatste grote schilderij van Jan Wolkers (1925-2007) bewonderd. Zijn inspiratiebron was de herfsttooi van de tulpenbomen.
In zijn tuin op Texel staan namelijk twee Amerikaanse  tulpenbomen. De boom vóór het huis komt gewoon uit Boskoop. In de achtertuin staat echter een bijzonder exemplaar. Het is een rechtstreekse afstammeling van de door Herman Boerhaave (1668-1738) in 1725 geplante zaailing in de tuin van landgoed Oud Poelgeest. Jan Wolkers was daar vroeger vaak te vinden en geboeid geraakt door de cadmiumgele herfstkleuren van de Amerikaanse tulpenboombladeren. Hij was dan ook enorm verguld toen hij in het begin van de jaren zeventig hiervan een stekje kreeg aangeboden door de toenmalige hortulanus Bavo Bruinsma van de Leidse Hortus Botanicus.
In 1980 verhuisde de boom met de familie Wolkers mee naar Texel. Jan Wolkers was erg gehecht aan de boom. Na zijn crematie is zijn as onder de boom begraven.

De Amerikaanse tulpenboom
Lang geleden kwamen tulpenbomen hier ‘in het wild’ voor. Fossiele resten wijzen daarop.
Hun verspreidingsgebied bestond uit bijna het hele noordelijk halfrond. Later zijn ze uit Europa verdwenen. Nu komen ze alleen nog van nature voor in het oosten van Noord-Amerika.

Bijzonderheden

• De tulpenboom in de Hortus Botanicus in Leiden staat al sinds 1716 in de voortuin. Daarmee is dit het oudste exemplaar van deze soort op het Europese continent.
• Het blad heeft een fraaie vorm, die doet denken aan een tulp.
  

  Blad tulpenboom (Foto: Marinus Rouweler)

• In juni/juli verschijnen de geeloranje bloemen.
• Het blad kleurt in de herfst lichtgeel.
• De boom behoort tot de magnolia-familie

Locatie: de gemeentelijke begraafplaats, Ninaberlaan 34 te Hellendoorn
Coördinaten: 52.382200,6.453433
Bronnen:
* Bronnen algemeen.
* Zie ook: Liriodendron tulipifera (tulpenboom) aan de Raijmakersstraat.

Duizenden automobilisten rijden er dagelijks langs: de Troeteleik‘ in de middenberm van de A58 bij Ulvenhout. De eik is nu verkozen tot Boom van het jaar 2018, een verkiezing voor de Nederlandse boom met het mooiste verhaal.
De boom kan rekenen op een budget van 2.500 euro voor onderhoud of presentatie. Bovendien wordt ‘Troeleik’ de Nederlandse inzending voor de Europese wedstrijd van 2019. Er doen veertien Europese landen mee.

De winnaar kreeg 2800 stemmen. Het zilver ging naar de ‘Troostboom’ van Terworm en de monumentale kastanje bij Amerongen kreeg brons.

Het verhaal luidt als volgt: Elke dag passeren duizenden automobilisten een opvallende eik in de middenberm van de A58 bij Ulvenhout, vlakbij de grens met België. Hij kent verschillende bijnamen: De Troeteleik’ is de bekendste, daarnaast ook ‘De boom met het hekje’ of de ‘Anneville-eik’. Toen rond 1986 deze snelweg werd aangelegd, sneed hij dwars door de oprijlaan van landhuis Anneville. Veel bomen bij het landhuis sneuvelden, maar deze eik mocht blijven, omdat hij precies in de geplande middenberm stond. Na enkele jaren legde Rijkswaterstaat drainage aan, omdat de boom dreigde te verdrogen. De Troeteleik is voor velen een ijkpunt op hun reis, getuige de 10 aanmeldingen voor deze boom. “Als we daar voorbijreden, betekende dat een dagje uit of op vakantie!” ‘De boom die je een fijne vakantie wenst en je groet, als je weer veilig thuiskomt”. Maar anno 2018 wordt de Troeteleik met kap bedreigd. De A58 wordt verbreed, Aanleg om de boom heen kost 3,5 miljoen euro extra. Daarom is besloten de eik in 2020 te kappen. Inmiddels zijn bijna 3000 handtekeningen opgehaald tegen de kap. Behoud van de boom wordt door de ondertekenaars gezien als een mogelijk kantelpunt in de keuzes tussen erfgoed en asfalt. Ook de emotionele waarde wordt aangedragen als argument om de boom te sparen. Een markante, maar bedreigde boom dus!