Anna Paulownaboom (Paulownia tomentosa) aan de Merelweg in Nijverdal

‘Want een boom, een boom is een bruiloft’
Hans Andreus

Als we in een stad zijn, gaan we graag even naar een hortus of arboretum. Een hortus botanicus is een plantenverzameling met een wetenschappelijk karakter. In een arboretum is een verzameling bomen te bezichtigen. Net als veel gewone bedrijven hebben deze tuinen te lijden van de coronacrisis. Ik ben daarom lid geworden van de vereniging van vrienden van de Hortus Botanicus Amsterdam. Op de website van de Hortus Botanicus Amsterdam luisterde ik naar een van de podcasts die ze hebben opgenomen. Het onderwerp was de Anna Paulownaboom. Het was een geweldig leuk verhaal, zodat ik direct dacht: ‘zou er in onze gemeente Hellendoorn ook een exemplaar te vinden zijn’? Dat bleek inderdaad het geval.

Paulownia tomentosa is een vorstelijke boom. De boom komt van oorsprong uit China en is vandaar eeuwen geleden in Japan beland. In beide landen stond de boom in hoog aanzien en werd veel bij tempels en keizerlijke verblijven aangeplant. Rond 1830 werd de boom in Europa geïntroduceerd. Het werd de lievelingsboom van koningin Anna Paulowna, dochter van de Russische Tsaar Paul I en echtgenote van de Koning Willem II. Als eerbetoon vernoemde de arts-botanicus Philipp Franz von Siebold de boom naar haar; Paulownia tomentosa. De soortnaam tomentosa betekent viltig, harig. Dit heeft niets te maken met koningin Anna Paulowna, maar duidt op het feit dat alle jonge delen van de boom (knoppen, twijgen, bladeren) behaard zijn.

Bijzonderheden

• De Paulownia tomentosa aan de Merelweg is in 2006 geplant en wordt ± 12 meter hoog. De Nederlandse naam is ‘Anna Paulownaboom’. De Engelse benaming is ‘Princess Tree’ en in Japan heet de boom ‘Kiri Zoku’.
• De langesteelde donkergroene bladeren worden opvallend groot, soms wel 40 cm. Ze lijken op die van de Catalpa bignonioides (Trompetboom). De bladeren van de Anna Paulownaboom zijn echter aan beide zijden viltig behaard en staan twee aan twee tegenover elkaar. Dat is bij de Trompetboom niet het geval.
• De bloemen laten zich pas laat in het voorjaar (eind april, begin mei) zien. Het is de moeite van het wachten waard; de bloei is indrukwekkend en uitbundig. Aan bijna alle takken verschijnen grote trossen blauwpaarse bloemen. De afzonderlijke bloemen lijken qua vorm op de bloemen van het vingerhoedskruid en hebben aan de binnenkant een donkerpaars met gele vlek. De bloemen trekken veel bijen en hommels aan.
• Uit de bloemen ontstaan eivormige, 3-4 cm lange, spitse, tweekleppige doosvruchten. Elk met meer dan 1500 gevleugelde zaadjes. Een forse boom kan meer dan 1 miljoen zaadjes voortbrengen. Deze kunnen door de wind over een grote oppervlakte worden verspreid. Het is maar goed dat de gekiemde zaadjes een strenge winter meestal niet overleven, anders zou Paulownia tomentosa weleens een plaag kunnen worden.
• Bijna alles is buitengewoon aan de Paulownia tomentosa: de enorme bladeren, de grote bloemen, de bijzondere zaaddozen met daarin meer dan 1500 zaden. Zo ook hun enorme groeikracht. In gebieden met warme zomers, zachte herfsten en milde winters kan een zaadje in een jaar uitgroeien tot boompje van 3 meter. Na 3 jaar is hij al 5 meter hoog.
• Over de boom doen een paar mooie verhalen de ronde:
  • De Paulownia tomentosa als contactadvertentie
    In China was het vroeger de gewoonte om bij de geboorte van een meisje een Paulownia tomentosa te planten. De boom en het meisje groeiden samen op. Wanneer de boom volwassen was (meestal na ± 15 jaar) en bloeide, wist iedereen uit de omtrek dat het meisje huwbaar was. Als het meisje ging trouwen werd de boom omgehakt en diende als bruidsschat.
  • Een Paulownia tomentosa verschepen van Japan naar Europa was een lastig karwij. Toch groeiden er in de 19e eeuw in veel grote havensteden meerdere exemplaren van de Paulownia tomentosa. Dat kwam zo. In die tijd was het Chinees porselein een belangrijk exportproduct. Om het porselein tegen breuk te beschermen, werden de leerachtige doosvruchten van Paulownia tomentosa gebruikt om lege ruimtes op te vullen. De doosvruchten waren als het ware de voorlopers van het bubbeltjesplastic. Bij aankomst in de havens sneuvelde er wel eens een kist en sprongen er doosvruchten open met als gevolg dat er overal Paulownia’s ontkiemden.

Locatie: aan de Merelweg in Nijverdal voor huisnummer 10
Coördinaten: 52.360443, 6.488063
Bronnen:
* Bronnen algemeen.