Raar eigenlijk, ik had me nog nooit afgevraagd waarom een esdoorn ‘esdoorn’ heet. Toen ik voor dit artikel informatie opzocht, vond ik het in het prachtige boek ‘Loofbomen in Nederland en Vlaanderen’. De auteur, Leo Goudzwaard, beschrijft het als volgt: “De Nederlandse naam ‘esdoorn’ verdient wel uitleg, want de boom lijkt niet op een es en heeft ook geen doorns. De uitgang -doorn is afgeleid van het Germaanse ’teer’, dat zowel boom als hout betekent. Zo is ook het Engelse ’tree’ van ’teer’ afgeleid. ‘Es’ is een oud Germaans woord voor ‘speer’ en ook voor ‘scherp’. De esdoorn is dus de boom met speren-hout, uit de tijd dat bomen genoemd werden naar de houttoepassing.“
De wetenschappelijke naam bestaat uit drie delen, Acer pseudoplatanus ‘Atropurpureum’. De eerste naam is de geslachtsnaam Acer = esdoorn. De tweede naam is de soortnaam namelijk pseudoplatanus. Dit betekent ‘lijkt op de plataan’. De derde naam staat tussen enkele aanhalingstekens, om aan te geven dat het een cultuurvariëteit is. Hier betekent ‘Atropurpureum’: purpureum = paars en atro = donker, dus donkerpaars.
De boom op Rembrandtplein is een volwassen, sterke boom. Hij is geplant in 1977 en kan wel 20 m hoog worden. De boom op het Rembrandtplein staat jammer genoeg ingeklemd tussen een beuk en eiken. Dat is jammer, want hij komt beter tot zijn recht als hij de ruimt krijgt.
Bijzonderheden:
- Het geslacht Acer is zeer divers met meer dan 130 soorten bomen van verschillende grootte en eigenschappen.
- De cultuurvariant ‘Atropurpureum werd op de kwekerij Späth in Berlijn geteeld en in 1883 op de markt gebracht.
- Franz Ludwig Späth, eigenaar van ’s werelds grootste en oudste boomkwekerij (Späth kwekerij, opgericht in 1720),begon in 1879 een arboretum. Die bomentuin is nu onderdeel van de Humboldt universiteit
- De geslachtsnaam Acer werd door Linnaeus vastgelegd in Species Plantarium (1753) en wordt sindsdien algemeen gebruikt.
- In de winter is de boom goed te herkennen aan de grote (± 1 cm), gezwollen, glanzende knoppen die tegenover elkaar aan de takken staan.
- Het blad is aan de bovenkant donkergroen en aan de onderkant paars, de naam ‘Atropurpureum’ zinspeelt daarop.
- Het heeft de kenmerkende handvormig gelobde blad dat op de Canadese vlag staat.
- Het Engelse woord voor ‘esdoorn’ is maple.
- Eind april, begin mei, nadat de bladeren zijn uitgelopen, bloeit de boom
- Aan het eind van de zomer hangen de roodgetinte vruchtjes in trosjes aan de boom. De vruchtjes bestaan uit twee gevleugelde’ helften. Deze zijn aan elkaar verbonden waarbij de hoek die de beide vleugels met elkaar ‘maken, kenmerkend is voor iedere soort.
- De vruchtjes worden propellertjes genoemd. De vleugeltjes verminderen de valsnelheid, zodat ze door de wind ver van de moederboom verspreid kunnen worden.
- De boom wortelt diep; hij staat daardoor stevig en is niet gevoelig voor sterke wind.
- De boom heeft een positief effect op de biodiversiteit. Hij is een belangrijke drachtplant voor de honingbij (Apis mellifera). Daarnaast leven op esdoorns zeer veel bladluizen die zowel rechtstreeks als onrechtstreeks (honingdauw) een voedselbron vormen voor insecten. Op de blaadjes kunnen allerlei gallen voorkomen, waaronder mijtgallen die veroorzaakt worden door Aceria macrorrhyncha cephalonea, zoals op de foto te zien is.
De goudvink is een liefhebber van de vruchtjes.
- Het hout is waardevol en behalve voor meubels en vloeren ook geschikt om er muziekinstrumenten van te maken, zoals violen.
Locatie:
de Acer pseudoplatanus ‘Atropurpureum’ (een gewone esdoorn) staat op het Rembrandtplein ter hoogte van Rembrandtplein 1
Coördinaten: 52.359157683746,6.464618009834
Bronnen:
Goudzwaard, Leo, ‘Loofbomen in Nederland en Vlaanderen, Zeist, KNNV Uitgeverij
Johnson, J., “Hel Bomenboek”, Wageningon, Zomer&Keuning Boeken B.V., 1974
Stelt van der, Hans, De bomen in Artis en Hortus, De oude stad, Amsterdam, 1989
Herder de,Wouter, Veen van,Claerisse, Bomen in de winter, Zomer en Keuning, Ede, 980
Flora van Nederland.nl
De Bomenstichting